در تابستان سال 1944، در حالی که جهان هنوز درگیر جنگ جهانی دوم بود، نمایندگان 44 کشور در یک هتل دورافتاده در برتون وودز، نیوهمپشایر، گرد هم آمدند تا آینده اقتصادی جهان را شکل دهند. این نشست تاریخی که به قرارداد برتن وودز معروف شد، نه‌تنها به ایجاد یک سیستم پولی بین‌المللی جدید انجامید، بلکه دو نهاد مهم بین‌المللی، صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی را نیز به وجود آورد. اما چه چیزی این قرارداد را تا این حد ویژه و تأثیرگذار کرد؟ و چگونه تصمیمات گرفته شده در آن روزها، هنوز هم بر اقتصاد جهانی سایه افکنده است؟ در این مقاله، به بررسی عمیق‌تر قرارداد برتون وودز و پیامدهای آن خواهیم پرداخت.
سیستم برتون وودز چیست؟
قرارداد برتون وودز، یک توافق بین‌المللی بود که در سال ۱۹۴۴ توسط نمایندگان ۴۴ کشور در کنفرانس مالی و پولی سازمان ملل متحد در برتون وودز، نیوهمپشایر، ایالات متحده، به تصویب رسید. هدف اصلی این سیستم، ایجاد یک نظام کارآمد برای تبادل ارزهای خارجی، جلوگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها و ترویج رشد اقتصادی بین‌المللی بود. در این سیستم، دلار آمریکا به‌عنوان ارز مرجع انتخاب شد و ارزش آن به طلا متصل شد. سایر ارزها نیز به دلار آمریکا متصل شدند. این سیستم تا اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی ادامه داشت، زمانی که رئیس‌جمهور ریچارد نیکسون اعلام کرد که ایالات متحده دیگر طلا را با دلار آمریکا مبادله نخواهد کرد. توافق‌نامه برتون وودز تأثیرات زیادی بر تجارت و تبادل ارزهای بین‌المللی داشت و منجر به ایجاد دو نهاد مهم بین‌المللی شد: صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی. این نهادها همچنان به‌عنوان ستون‌های اصلی تبادل ارزهای بین‌المللی باقی‌مانده‌اند.
قرارداد برتون وودز چیست؟
سیستم برتون وودز به مجموعه‌ای از قوانین و مقررات اشاره دارد که بر اساس قرارداد برتون وودز ایجاد شد. این سیستم طلا را به‌عنوان پایه‌ای برای دلار آمریکا تعیین کرد و سایر ارزها به ارزش دلار آمریکا متصل شدند. این سیستم تا اوایل دهه ۱۹۷۰ ادامه داشت؛ زمانی که رئیس‌جمهور ریچارد نیکسون اعلام کرد که ایالات متحده دیگر طلا را با ارز آمریکا مبادله نخواهد کرد. توافق‌نامه برتون وودز توافقی بود که به ایجاد این سیستم منجر شد. این قرارداد پایه‌گذار نظام پولی بین‌المللی جدیدی بود که به دلار آمریکا به‌عنوان ارز ذخیره جهانی اعتبار بخشید و امروزه بهترین بروکر فارکس به معامله‌گران کمک می‌کند تا در این بازار جهانی فعالیت کنند.
دلایل پیدایش توافق نامه برتون وودز
توافق نامه برتون وودز به‌منظور ایجاد یک سیستم کارآمد برای تبادل ارزهای خارجی و ترویج رشد اقتصادی بین‌المللی طراحی شد. دلایل اصلی پیدایش این توافق‌نامه، شامل موارد زیر هستند:
ایجاد یک سیستم کارآمد برای تبادل ارزهای خارجی
یکی از اهداف اصلی توافق‌نامه برتون وودز، ایجاد یک نظام پایدار و کارآمد برای تبادل ارزهای خارجی بود. این سیستم به‌منظور جلوگیری از نوسانات شدید و کاهش ارزش رقابتی ارزها طراحی شد. در کنفرانس قرارداد برتون وودز که در سال ۱۹۴۴ برگزار شد، نمایندگان ۴۴ کشور توافق کردند که ارزهای خود را به دلار آمریکا متصل کنند و دلار آمریکا نیز به طلا متصل شود. این سیستم به کاهش نوسانات نرخ ارز و ایجاد اعتماد در تجارت بین‌المللی کمک کرد.
جلوگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها
در دوره بین دو جنگ جهانی، بسیاری از کشورها با کاهش ارزش ارزهای خود سعی در افزایش صادرات و بهبود اقتصاد خود داشتند. این کاهش ارزش‌های رقابتی که به‌عنوان سیاست «همسایه‌ات را فقیر کن» شناخته می‌شد، منجربه بی‌ثباتی اقتصادی و تجاری شد. قرارداد برتن وودز به‌دنبال جلوگیری از این روند بود. هدف اصلی این توافق‌نامه، ایجاد یک سیستم پایدار و کارآمد برای تبادل ارزهای خارجی بود که بتواند از نوسانات شدید و کاهش ارزش رقابتی ارزها جلوگیری کند.
ترویج رشد اقتصادی بین‌المللی
یکی دیگر از اهداف اصلی توافق‌نامه برتون وودز، ترویج رشد اقتصادی و بازسازی کشورهای آسیب‌دیده از جنگ جهانی دوم بود. سیستم برتون وودز به ایجاد دو نهاد مهم بین‌المللی، صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی منجر شد. این نهادها نقش مهمی در تأمین مالی و حمایت از کشورهای درحال‌توسعه ایفا کردند.
- صندوق بین‌المللی پول (IMF): صندوق بین‌المللی پول به‌منظور حفظ ثبات اقتصادی جهانی و ارائه وام‌های کوتاه‌مدت به کشورهایی که با مشکلات تراز پرداخت‌ها مواجه هستند، تأسیس شد. این نهاد به کشورهای عضو خود در زمینه سیاست‌گذاری اقتصادی و توسعه ظرفیت کمک می‌کند.
- بانک جهانی: بانک جهانی نیز به‌عنوان یک نهاد توسعه‌ای تأسیس شد که هدف اصلی آن کاهش فقر و حمایت از پروژه‌های توسعه‌ای در کشورهای درحال‌توسعه بود. این بانک از طریق ارائه وام‌های بلندمدت و کمک‌های فنی به کشورها کمک می‌کند تا پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای خود را اجرا کنند.
این دو نهاد با همکاری یکدیگر به‌دنبال ایجاد شرایطی برای رشد اقتصادی پایدار و بازسازی کشورهای آسیب‌دیده از جنگ جهانی دوم بودند. قرارداد برتون وودز با ایجاد این نهادها نقش مهمی در شکل‌گیری سیستم اقتصادی جهانی پس از جنگ جهانی دوم ایفا کرد.
تضمین ثبات نرخ ارز
توافق نامه برتون وودز، به‌دنبال ایجاد یک سیستم نرخ ارز ثابت بود که در آن دلار آمریکا به‌عنوان ارز مرجع انتخاب شد و ارزش آن به طلا متصل شد. سایر ارزها نیز به دلار آمریکا متصل شدند. این سیستم به‌منظور جلوگیری از نوسانات شدید و کاهش ارزش رقابتی ارزها طراحی شد.
بیشتر بخوانید: همبستگی طلا و دلار کانادا
شرایط اساسی قرارداد برتن وودز
قرارداد برتن وودز یک نظام پولی بین‌المللی جدید را پایه‌گذاری کرد که هدف اصلی آن ایجاد ثبات اقتصادی و جلوگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها بود. این قرارداد، دلار آمریکا را به‌عنوان ارز ذخیره جهانی به رسمیت شناخت و کشورهای امضاکننده را ملزم کرد که نرخ مبادله ارز خود را به دلار آمریکا ثابت نگه دارند. در ادامه به شرایط اساسی قرارداد برتن وودز می‌پردازیم:
- پایه‌گذاری دلار آمریکا بر طلا: در سیستم برتون وودز، دلار آمریکا به‌عنوان ارز مرجع انتخاب شد و ارزش آن به طلا متصل شد. این تصمیم به‌منظور ایجاد ثبات در نرخ‌های ارز و جلوگیری از نوسانات شدید اتخاذ شد. در این سیستم، قیمت طلا به‌ازای هر اونس ۳۵ دلار تعیین شد. سایر ارزها نیز به دلار آمریکا متصل شدند که این امر به کاهش نوسانات نرخ ارز و ایجاد اعتماد در تجارت بین‌المللی کمک کرد.
- تثبیت نرخ ارزها: یکی از اهداف اصلی قرارداد برتن وودز، ایجاد ثبات در نرخ ارزها بود. در این سیستم، سایر ارزها به دلار آمریکا متصل شدند و کشورها موظف بودند نرخ ارزهای خود را در محدوده ۱٪ از نرخ ثابت نگه دارند. این امر به کاهش نوسانات شدید و ایجاد اعتماد در تجارت بین‌المللی کمک کرد. این سیستم به کشورها اجازه می‌داد تا با اطمینان بیشتری به تجارت بپردازند و از مزایای اقتصادی آن بهره‌مند شوند.
- ایجاد صندوق بین‌المللی پول (IMF): یکی از اهداف اصلی قرارداد برتون وودز، ایجاد صندوق بین‌المللی پول (IMF) بود. این نهاد بین‌المللی، نقش نظارت بر نرخ‌های ارز و ارائه وام به کشورهایی که با مشکلات تراز پرداخت‌ها مواجه بودند را بر عهده داشت. در کنفرانس سیستم برتون وودز که در سال ۱۹۴۴ برگزار شد، نمایندگان ۴۴ کشور توافق کردند که IMF به‌عنوان یک نهاد نظارتی و حمایتی برای حفظ ثبات اقتصادی جهانی تأسیس شود. IMF به کشورهایی که با مشکلات تراز پرداخت‌ها مواجه هستند، وام‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت ارائه می‌دهد تا بتوانند از بحران‌های مالی عبور کنند. این نهاد همچنین به کشورهای عضو خود در زمینه سیاست‌گذاری اقتصادی و توسعه ظرفیت کمک می‌کند. نقش نظارتی IMF، شامل نظارت بر نرخ‌های ارز و ارائه مشاوره اقتصادی به کشورهای عضو است تا از نوسانات شدید و کاهش ارزش رقابتی ارزها جلوگیری شود.
- ایجاد بانک جهانی: بانک جهانی از طریق ارائه وام‌های بلندمدت و کمک‌های فنی به کشورها کمک می‌کند تا پروژه‌های زیرساختی و توسعه‌ای خود را اجرا کنند. این پروژه‌ها شامل ساخت مدارس، تأمین آب و برق، مبارزه با بیماری‌ها و حفاظت از محیط‌زیست می‌شود. بانک جهانی نقش مهمی در بازسازی کشورهای آسیب‌دیده از جنگ جهانی دوم ایفا کرد و به ایجاد شرایطی برای رشد اقتصادی پایدار کمک کرد.
- همکاری بین‌المللی: یکی از اهداف اصلی توافق نامه برتون وودز، افزایش همکاری بین‌المللی برای جلوگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها و ترویج رشد اقتصادی بود. در دوره بین دو جنگ جهانی، بسیاری از کشورها با کاهش ارزش ارزهای خود سعی در افزایش صادرات و بهبود اقتصاد خود داشتند. این کاهش ارزش‌های رقابتی، منجر به بی‌ثباتی اقتصادی و تجاری شد. قرارداد برتن وودز به‌دنبال جلوگیری از این روند بود و تلاش کرد تا با ایجاد یک سیستم پایدار و کارآمد برای تبادل ارزهای خارجی، از نوسانات شدید و کاهش ارزش رقابتی ارزها جلوگیری کند.
نقش صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی
صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی، دو نهاد مهم بین‌المللی هستند که هر دو هدف مشترکی دارند: ارتقا استانداردهای زندگی در کشورهای عضو خود. بااین‌حال، رویکردهای آن‌ها برای دستیابی به این هدف متفاوت است.
- صندوق بین‌المللی پول (IMF): IMF به‌دنبال حفظ ثبات سیستم پولی جهانی است و به کشورهای عضو خود در زمینه سیاست‌گذاری اقتصادی و توسعه ظرفیت کمک می‌کند.IMF به کشورهایی که با مشکلات تراز پرداخت‌ها مواجه هستند و در پرداخت‌های بین‌المللی خود دچار مشکل شده‌اند، وام می‌دهد. این وام‌ها عمدتاً از طریق سهمیه‌های اعضا تأمین می‌شوند.
- بانک جهانی: بانک جهانی به کشورهای درحال‌توسعه کمک می‌کند تا پروژه‌های توسعه‌ای مانند ساخت مدارس، تأمین آب و برق، مبارزه با بیماری‌ها و حفاظت از محیط‌زیست را اجرا کنند. از طریق کمک‌های فنی و مالی به کشورها کمک می‌کند تا اصلاحات یا پروژه‌های خاصی را اجرا کنند. این کمک‌ها عمدتاً از طریق مشارکت‌های اعضا و انتشار اوراق قرضه تأمین می‌شوند. بانک جهانی و IMF به‌طور منظم با یکدیگر همکاری می‌کنند تا به کشورهای عضو سیستم برتون وودز کمک کنند. این همکاری شامل هماهنگی در سطح بالا و مشاوره مدیریتی است. این دو نهاد با همکاری یکدیگر به‌دنبال ایجاد یک اقتصاد جهانی پایدارتر و مرفه‌تر هستند و هر کدام نقش منحصربه‌فردی در این مسیر ایفا می‌کنند.
مزایای قرارداد برتون وودز
قرارداد برتون وودز، تأثیرات مهمی بر سیستم اقتصادی جهانی داشت. این قرارداد به‌دنبال ایجاد یک سیستم جدید برای نظم اقتصادی و همکاری بین‌المللی بود که به کشورها کمک کند تا از جنگ جهانی دوم بهبود یابند و شرایط برای رشد بلندمدت اقتصادی فراهم شود. از مزایای قرارداد برتن وودز، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ثبات نرخ ارز: ثبات نرخ ارز یکی از عوامل کلیدی در سلامت اقتصادی یک کشور است. این ثبات می‌تواند به کاهش نوسانات نرخ ارز و ایجاد اعتماد در تجارت بین‌المللی کمک کند. توافق نامه برتون وودز به کشورها اجازه می‌داد تا با اطمینان بیشتری در بازارهای بین‌المللی به فعالیت بپردازند و از نوسانات شدید نرخ ارز جلوگیری کنند.
- تسهیل تجارت بین‌المللی : با ایجاد ثبات در نرخ‌های ارز، کشورها می‌توانستند با اطمینان بیشتری به تجارت بپردازند و از مزایای اقتصادی آن بهره‌مند شوند. این ثبات ارزی به کشورها کمک کرد تا با اطمینان بیشتری در بازارهای بین‌المللی فعالیت کنند و تجارت بین‌المللی باثبات بیشتری انجام شود. به‌این‌ترتیب، کشورها می‌توانستند از مزایای اقتصادی تجارت بین‌المللی بهره‌مند شوند و رشد اقتصادی خود را تسریع کنند.
- پیشگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها: پیشگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها، یکی از اهداف اصلی قرارداد برتون وودز بود. در دوران بین دو جنگ جهانی، بسیاری از کشورها به کاهش ارزش ارزهای خود روی آوردند تا صادرات خود را افزایش دهند و اقتصادهای خود را تقویت کنند. این کاهش ارزش رقابتی ارزها، منجربه ناپایداری اقتصادی و جنگ‌های تجاری شد که تأثیرات منفی بر اقتصاد جهانی داشت. قرارداد برتن وودز با ایجاد یک سیستم نرخ ارز ثابت، به کشورها کمک کرد تا از این نوع رقابت‌های مخرب جلوگیری کنند.
- رشد اقتصادی جهانی: رشد اقتصادی جهانی، یکی از دستاوردهای مهم توافق نامه برتون وودز بود. با ایجاد ثبات در سیستم پولی و تسهیل تجارت بین‌المللی، کشورها توانستند بهبود اقتصادی را تجربه کنند و استانداردهای زندگی خود را ارتقا دهند. این سیستم به کشورها اجازه می‌داد تا با کاهش نوسانات نرخ ارز، برنامه‌ریزی‌های اقتصادی خود را بادقت بیشتری انجام دهند و از نوسانات شدید جلوگیری کنند.
دلایل فروپاشی قرارداد برتن وودز
قرارداد برتون وودز که در سال ۱۹۴۴ به‌منظور ایجاد یک سیستم پولی بین‌المللی پایدار و جلوگیری از بحران‌های اقتصادی مشابه دهه ۱۹۳۰ به امضا رسید، در دهه ۱۹۷۰ فروپاشید. دلایل اصلی فروپاشی این سیستم ،به شرح زیر است:
- عدم تعادل اقتصادی و مالی: در دهه ۱۹۶۰، ایالات متحده با چالش‌های اقتصادی و مالی قابل‌توجهی مواجه شد. برنامه‌های اجتماعی گسترده‌ای که توسط رئیس‌جمهور لیندون جانسون تحت عنوان «جامعه بزرگ» معرفی شدند، همراه با هزینه‌های سنگین جنگ ویتنام، منجر به افزایش شدید هزینه‌های دولتی شد. این افزایش هزینه‌ها بدون افزایش متناسب در مالیات‌ها، باعث افزایش کسری بودجه و تورم شد. تورم فزاینده و کسری بودجه، ارزش دلار آمریکا را در برابر طلا کاهش داد و در نهایت منجربه پایان سیستم برتون وودز شد که در آن دلار آمریکا به طلا قابل‌تبدیل بود. این تغییرات اقتصادی و مالی، تأثیرات عمیقی بر اقتصاد جهانی داشت و منجر به تغییرات اساسی در سیستم‌های مالی بین‌المللی شد.
- کاهش اعتماد به دلار آمریکا: در دهه ۱۹۶۰، ایالات متحده که سردسته قرارداد برتون وودز بود، با افزایش کسری تجاری و تورم مواجه شد که باعث کاهش اعتماد جهانی به دلار آمریکا شد. کشورهای دیگر، به‌ویژه فرانسه، شروع به از دست دادن اعتماد به دلار کردند و در تلاش بودند تا دلارهای خود را به طلا تبدیل کنند. این اقدامات باعث کاهش ذخایر طلای ایالات متحده شد. در سال ۱۹۷۱، رئیس‌جمهور نیکسون تصمیم گرفت تا تبدیل مستقیم دلار به طلا را متوقف کند که این اقدام به پایان سیستم استاندارد طلا و محدودیت چاپ پول منجر شد.
- ناتوانی در حفظ نرخ‌های ثابت ارز: افزایش هزینه‌های داخلی در ایالات متحده به‌دلیل برنامه‌های اجتماعی و جنگ ویتنام، همراه با تورم و کسری تجاری، باعث شد که دلار آمریکا بیش‌ازحد ارزش‌گذاری شود. در نتیجه، بسیاری از کشورها شروع به کاهش ارزش ارزهای خود کردند تا رقابت‌پذیری صادراتی خود را حفظ کنند. این اقدامات باعث شد که توافق نامه برتون وودز به‌تدریج ناکارآمد شود.
- تصمیم نیکسون برای پایان دادن به تبدیل دلار به طلا: در آگوست ۱۹۷۱، رئیس‌جمهور ایالات متحده، ریچارد نیکسون، اعلام کرد که تبدیل دلار به طلا به‌طور موقت متوقف می‌شود. این اقدام که به‌عنوان «شوک نیکسون» شناخته می‌شود، به‌طور عملی پایان سیستم برتون وودز را رقم زد. تصمیم نیکسون برای پایان‌دادن به تبدیل دلار به طلا به‌دلیل افزایش تورم و کاهش ذخایر طلای ایالات متحده اتخاذ شد. با اعلام نیکسون، ارزها به‌طور آزادانه در برابر یکدیگر شناور شدند و سیستم نرخ‌های ثابت ارز به پایان رسید. این تغییرات منجربه ایجاد سیستم ارزهای شناور شد که تا به امروز ادامه دارد.
- شوک‌های نفتی دهه ۱۹۷۰: شوک‌های نفتی دهه ۱۹۷۰، تأثیرات عمیقی بر اقتصاد جهانی داشت. در سال ۱۹۷۳، کشورهای عرب تولیدکننده نفت، به‌دلیل حمایت ایالات متحده از اسرائیل در جنگ یوم کیپور، تحریم نفتی علیه ایالات متحده را اعمال کردند. این تحریم باعث شد که قیمت نفت به‌طور ناگهانی افزایش یابد و از حدود ۲.۹۰ دلار به‌ازای هر بشکه به ۱۱.۶۵ دلار در ژانویه ۱۹۷۴ برسد. افزایش ناگهانی قیمت نفت، منجربه افزایش تورم و کاهش رشد اقتصادی در بسیاری از کشورها شد. در ایالات متحده، قیمت بنزین به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت و کمبود سوخت منجر به صف‌های طولانی در پمپ‌بنزین‌ها شد. با این شوک‌های اقتصادی، کشورها نتوانستند نرخ‌های ثابت ارز را حفظ کنند و به سیستم نرخ‌های شناور روی آورند.
بیشتر بخوانید: اسپرد بروکر اپوفایننس
خدمات اپوفایننس
اپوفایننس با دریافت رگوله ASIC استرالیا، به‌عنوان یکی از بروکرهای آنشور معتبر شناخته شده است. این بروکر با ارائه پلتفرم‌های معاملاتی پیشرفته، حساب‌های متنوع، اسپرد و کمیسیون رقابتی، اهرم معاملاتی تا 1:500 و ابزارهای معاملاتی متنوع به شما کمک می‌کند تا معاملات خود را به سطح بعدی ببرید. با پلتفرم سوشال ترید اپوفایننس، شما می‌توانید از تجربه و دانش معامله‌گران حرفه‌ای بهره‌مند شوید و معاملات آن‌ها را به‌صورت خودکار کپی کنید.
چگونه قرارداد برتون وودز به جلوگیری از بحران‌های اقتصادی مشابه دهه ۱۹۳۰ کمک کرد؟
قرارداد برتون وودز با ایجاد یک سیستم پولی بین‌المللی پایدار و جلوگیری از کاهش ارزش رقابتی ارزها به جلوگیری از بحران‌های اقتصادی مشابه دهه ۱۹۳۰ کمک کرد.
آیا ما به یک برتون وودز جدید نیاز داریم؟
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در سخنرانی خود در مجمع‌عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۲۳، اظهار داشت که معماری مالی جهانی کنونی نتوانسته است اطمینان حاصل کند که جهانی‌شدن به نفع همه باشد و بنابراین، نیاز به یک «برتون وودز جدید» دارد. او تأکید کرد که خطرات ژئوپلیتیکی و افزایش هزینه‌های زندگی باعث بی‌ثباتی جهانی شده‌اند و نیاز به یک تحول رادیکال در قالب یک توافق جدید برتون وودز دارند.
